Bu soruyu yıllardır rakamlarla soran bir isim: Şevket Demir
Bu soruyu Erzurum’da ilk kez duymuyorum.
Siz de duymuyorsunuz.
*
Ama bu soruyu yıllardır ısrarla, sabırla ve rakamlarla soran,
Tarım ve hayvancılığın şehrin ana kalkınma ekseni olduğunu bugüne kadar savunan ve bu yolda adımlar atan elbette birçok kişi, kuruluş oldu.
Bunlardan birisi de İş insanı, ETSO Disiplin Kurulu Başkanı Şevket Demir.
Şevket Demir’le bu konuyu konuşanlar bilir…
Meseleyi masa başında, temennilerle anlatmaz.
Önce haritayı açar.
Sonra dünya ve Türkiye rakamlarını koyar.
Ardından şu cümleyi kurar:
“Erzurum sanayiyle değil, tarım ve hayvancılıkla kalkınır.”
*
Bugün dünya nüfusu 8 milyara dayanmış durumda.
Yapılan araştırmalarda dünya ortalamasına göre kişi başı sığır eti tüketimi 29 kilogram.
Bu, yılda yaklaşık 232 milyar kilogram et demektir.
Ortalama bir sığırdan 240 kilo et alındığını varsayarsak,
Dünyanın her yıl yaklaşık 967 milyon büyükbaş hayvana ihtiyacı var.
*
Dünyadaki toplam sığır sayısı ise 1 milyar 550 milyon civarında.
Üretim durursa, yılın ikinci yarısında dünyada sığır kalmaz.
Yani mesele sadece Türkiye’nin meselesi değil.
Dünya et üretiminde açık veriyor.
Ve bu açık, yarın parayla bile kapatılamayabilir.
Şevket Demir’in burada altını çizdiği nokta çok net:
“Bu konu İHA, SİHA, KAAN kadar stratejik bir konudur.
Çünkü gıda güvenliği, millî güvenliktir.”
*
Sıra Türkiye’ye gelince, kişi başı sığır eti tüketimi 10 kilogram olarak belirlenmiş.
Dünya ortalamasının çok altında.
85 milyon nüfusla yılda 850 milyon kilo ete ihtiyacımız var.
Bu da yaklaşık 3,5 milyon büyükbaş hayvan demek.
*
Ama dünya ortalamasında et tüketsek,
İhtiyaç 10,2 milyon hayvana çıkıyor.
Toplam hayvan varlığımız 16 milyon civarında.
Bu sayı sağlıklı, sürdürülebilir bir üretim için yeterli değil.
O yüzden etin önemli bir kısmını ithalatla,
Üstelik döviz ödeyerek karşılıyoruz.
*
Avrupa domuzla ihtiyacını karşılarken,
Sığırı bize ve İslam ülkelerine satıyor.
*
Şevket Demir’in net ifadesiyle:
“Ciddi bir üretim programıyla hem ülkemizin hem de İslam coğrafyasının helal et ihtiyacını karşılayabiliriz.”
*
Erzurum, yüzölçümü bakımından Türkiye’nin dördüncü büyük ili.
Mera ve çayır varlığı açısından ise en zengin illerden biri.
Sanayi için zor bir coğrafya.
Liman yok, lojistik pahalı, iklim sert.
Ama hayvancılık için adeta biçilmiş kaftan.
*
Şevket Demir’in en sık vurguladığı gerçek şu:
“Hayvancılıkta maliyetin yüzde 85-90’ı yem ve çobandır.”
Mera hayvancılığında yem neredeyse bedavadır.
Çobanlık imeceyle yapılırsa, o da maliyet olmaktan çıkar.
*
Bir hayvan;
7-10 ay süt verir,
Bir dana kazandırır,
Süt satılır,
Dişi dana sürüye katılır,
Erkek dana ete gider.
*
Her yıl büyüyen bir döngü…
Bugün 4-5 inek bir asgari ücret,
8-10 inek iki asgari ücret kazandırıyorsa,
Burada konuştuğumuz şey sosyal yardım değil,
Üretim ekonomisidir.
*
2024 yılında Erzurum’da
230 bin sığır,
330 bin küçükbaş hayvan küpelenmiş.
Bu hayvanlar altı ay sonra ortalama 100 bin TL değerine ulaşıyor.
Sadece sığır üzerinden bakarsak:
230 bin × 100 bin TL = 23 milyar TL
Bu para şehrin ekonomisine girmiş durumda.
*
Şevket Demir bu noktada şunu söylüyor:
“Erzurum’u hala ayakta tutan para, bu sarı ineğin parasıdır.”
Sanayi yok.
İklim zor.
Ulusal marketler küçük esnafı bitirmiş.
Genç nüfus iş bulamıyor.
Ama hayvancılık hala nefes aldırıyor.
*
Peki Ne Yapılmalı?
Çözüm Masada…
Valilik başta olmak üzere, Yerel yönetimler, meslek örgütleri, siyasi teşekküller, üniversiteler, çiftçiler, üreticiler ve ilgili paydaşlar birlikte hareket ederek hayvancılığı ön plana alırlar ve uygulamasını yapabilirler.
Şevket Demir’in yıllardır anlattığı çözüm paketi net:
-Köylerde yaşam standartları yükseltilmeli
-TOKİ köylerde model evler yapmalı
-Ahırlar evlerden ayrılmalı, ortak sağım üniteleri kurulmalı
-Kadınlar süt sağımının ağır yükünden kurtarılmalı
-Dişi hayvan kesimi belli süre yasaklanmalı
-Yem bitkileri üretimi doğrudan devlet desteğiyle artırılmalı
-Çobanlık devlet eliyle meslek haline getirilmeli
-Tarım liseleri ve ziraat fakültesi mezunları teşvik edilmeli
-Pilot köylerle başlanmalı, 5 yıllık plan uygulanmalı
*
Hedef net:
Köy başına 1.500–2.000 hayvan.
Toplamda Erzurum merkezli bölgede 8–10 milyon hayvan.
Bunun yarısını ihraç etsek:
5 milyon × 100 bin TL = 500 milyar TL
Yaklaşık 12 milyar dolar ihracat.
Bu rakam, bölgenin kaderini değiştirir.
*
Son Söz
Erzurum geçmişte bunu yaptı.
Türkiye’nin hayvan tedarikçisi oldu.
Potansiyel hala var.
Eksik olan şey;
Akıl, plan ve kararlılık.
*
Şevket Demir bu gerçeği yıllardır anlatıyor.
Rakamla anlatıyor.
ERZURUM'DA HAVA
YAZARLAR
Bir yanıt yazın