Mustafa Kemal 20 günden bu yana Erzurum’da…
3 Temmuz 1919 tarihinde Erzurum’a gelen Mustafa Kemal, geceli-gündüzlü yoğun bir çalışmanın ardından 23 Temmuz günü ‘Kongre’ topluyor…
Bu öylesi bir kongre ki, ulusun varlığı, milletin milli mücadele azmi ve kararı, vatanın bağımsızlığı oylanacak…
Kongreye Anadolu’nun hemen yarısını temsilen seçilen delegeler katılıyor.
Kongre Başkanı, Erzurum Merkez Delegesi Mustafa Kemal Paşa…
* * *
Doğu’da bir kongre toplama kararı İstanbul’da Teşvikiye’de Halaskârgazi caddesindeki bir evde alınır.
Ev, Erzurumlu Vali Tahsin Uzer’e aittir.
Bu evde geceler boyu vatanın kurtuluşu yolunda toplantılar yapılır.
Toplantı müdavimleri arasında Kâzım Karabekir ve Rauf Orbay gibi Paşanın çok yakınındaki askerler de vardır.
Anadolu’ya gidilmeli, milleti toparlamalı ve Kurtuluş Mücadelesini başlatmalı…
Düşünce kutlu, mücadele zordur…
Bu mücadeleye önce Mustafa Kemal’in yakınları inanmalı, sonra da millet gereken desteği vermelidir.
Anadolu’da bu amaçlara uygun ortam hazırlanmalıdır.
İşte bu düşüncelerle Tekirdağ’a tayini çıkan Kazım Karabekir, naklini bir şekilde iptal ettirir; Erzurum’a 15. Kolordu Komutanlığına atanır.
* * *
Erzurum insanı da , Mustafa Kemal gibi düşünmekte ve gereken hazırlıkları yapmaktadır.
1916 Şubatında Ruslar tarafından kapatılan ALBAYRAK Gazetesi, Kazım Karabekir’in de desteğiyle 1919 Martında yeniden çıkarılır. Gazetenin kurucuları ve yazarları, Süleyman Necati , Müştak Sıtkı, Ebulhindili Cafer Efendi ve Cevat Dursunoğlu gibi yiğit insanlar Milli Mücadelenin alt yapısını bu gazete ile oluşturmağa başlarlar.
Daha sonra bu gruba Hüseyin Avni Ulaş Bey de katılır.
17 Haziran tarihinde Erzurum Kongresine temel oluşturacak Erzurum Vilayet Kongresi gerçekleştirilir. Bu kongre, Ermeniler’in büyük Ermenistan hayallerine karşı bir set, aynı zamanda da bölgedeki Türk varlığının vatana sahip çıkmasıdır.
Kongrede bağımsızlık iradesi ortaya konur ve Mustafa Kemal’in Erzurum’a gelmesi, tüm bölgeden gelecek delegelerle milli mücadele doğrultusunda bir Büyük Kongre toplanması için resmen davet yapılması karar altına alınır, bu daveti de Kazım Karabekir Paşa’nın yapması kararlaştırılır…
* * *
Kongre hazırlıkları devam ederken İstanbul hükümetinin Mustafa Kemal’i görevden aldığı haberi ulaşır Erzurum’a…
Haber tüm Erzurum’da ve Mustafa Kemal’in yakın çalışma arkadaşları arasında şok etkisi uyandırır. Daha önce İstanbul’un bütün geri çağırma çağrılarına olumsuz cevap veren Paşa ‘bu kez ne yapacaktır , herkes merak ve endişe içerisindedir.
İlk şok atlatıldıktan sonra Kazım Karabekir, “Paşam, görünen odur ki, İstanbul sizi askerlikten de azledebilir. Yapılacak en doğru karar sizin askerlikten istifa etmenizdir.”der…
Bu düşünce Mustafa Kemal tarafından da zor da olsa kabul görür…
Ve,
Mustafa Kemal, 8 Temmuz gecesi çok sevdiği askerlik görevinden ayrıldığını, ‘ ferd-i millet’ olarak görevine devam edeceğini ilan eder.
Ve…
9 Temmuz sabahı…
Paşanın emir eri hızla ve telaşla Paşa’nın yanına girerek;
“Paşam, Kazım Karabekir Paşa bir müfreze ile buraya gelmekte!”der…
Telaşlanmakta haklıdır, çünkü artık Mustafa Kemal’in resmi sıfatı kalmamıştır…
Telaşlanan yalnızca emir eri değil Mazhar Müfit de endişe etmiştir.
Sakin olan Mustafa Kemal’dir…
Çünkü vatanın kurtuluşu için en başta yola çıkan Mustafa Kemal ve Karabekir Paşa’dır…
Mustafa Kemal’in bu açıdan Karabekir’den yana endişesi yoktur…
O iki dost, kader arkadaşıdır aynı zamanda…
İçeri giren Kazım Karabekir, asker selamı göstererek;
“Paşam, ben ve kolordum emrinizdeyiz!” der…
Bu aynı zamanda İstanbul ve bütün Anadolu’ya gönderilen Milli Mücadele kararlılığı ve azmidir…
Artık gerisi kolaydır…
***
Erzurum Kongresi tam anlamıyla sivil inisiyatiftir.
Erzurum nüfusuna kaydolan Paşa, artık Erzurum’un hemşehrisidir.
Üzerinde asker elbisesi olan Mustafa Kemal’e Vali Münir Akkaya’nın frak’ıgiydirilir…
Erzurum delegesi olabilmek için de, Merkez Delegeleri Cevat Dursunoğlu ve Kazım Yurdalan istifa ederek yerlerine Mustafa Kemal ile Rauf Orbay , Merkez Delegesi olarak kongreye katılır.
Paşa, Erzurum’da 52 gün kalır ve Kongreye hazırlanır. Bu Mustafa Kemal’in Anadolu’da ilk kez bir ilde en uzun kaldığı süredir…
O, Erzurum’un hemşehrisidir ve Erzurum nüfusuna kayıtlıdır. (Yukarı Mumcu Nüfusu)
Sivas Kongresine Erzurum Delegesi sıfatı ile katılmıştır.
Erzurum’da Heyet-i Faale Reisliğine getirilmiştir.
Milli Hakimiyet düşüncesini ve Zaferden sonra kurulacak hükümetin şeklinin Cumhuriyet olacağını ilk defa Erzurum’da açıklamıştır.
Erzurum’da seçilen Heyet-i Temsiliye Başkanlığına getirilmiştir ki bu aynı zamanda ilk resmi Meclis niteliğindedir…
Mustafa Kemal ve Rauf Bey, Heyet-i Temsiliye’ye Erzurum Delegesi olarak seçilmişlerdir.
Ve,
Mustafa Kemal,
Son Osmanlı Meclis-i Mebusana Erzurum Mebusu olarak seçilmiştir.
İlk seçildiği mebusluk görevi Erzurum Mebusluğudur…
* * *
Ve büyük gün…
23 Temmuz 1919
Erzurum’da bölgesel anlamda bir kongre toplanıyor.
Tüm Doğu Anadolu’dan , Karadeniz’den, İç Anadolu’dan Erzurum’a gelen delegeler bu kongreye katılıyor ve başkanlığa Mustafa Kemal getiriliyor.
Kongre sonunda;
“Vatanın bölünmez bütünlüğü, manda ve himayenin kabul edilemez olduğu” haykırılıyor.
Erzurum Kongresi’nin en önemli kararı ise,
“Milli iradenin her şeye hakim kılınmasıdır”
Erzurum Kongresi’nde alınan Milli İradeyi Hakim Kılma kararı kurulacak olan yeni Türk devletinin idare şeklinin de Cumhuriyetten başka bir idare şekli olamayacağının en açık ifadesidir. İşte bu yüzdendir ki, Cumhuriyetimizin temelleri Erzurum’da atılmıştır.
Mustafa Kemal, kongre sonrasında;
“Erzurum’da ve kongrede gördüğüm samimiyet, mertlik,fedakarlık,azim ve iman beni doğrusu çok cesaretlendirdi. Memleketi kurtarmak yolunda cesaretimi artırdı. Erzurum Kongresi, bütün cihana karşı milletimizin mevcudiyetini ve birliğini gösterdi.” … diyerek, Erzurum halkına karşı duyduğu sevgiyi ve güveni ifade etmiştir.
Erzurumlular da kongre gününden bu güne kadar, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilelebet varlığı ve yaşatılması, devletimizin çağdaş medeniyet düzeyine ulaşması, Türk Milleti’nin bağımsızlığı ve bütünlüğü; ülkenin bölünmezliği, Cumhuriyet ve Demokrasinin korunması ve yaşatılması hususunda gayretlerini ortaya koymuş ve koymaya da devam edecektir.
Çünkü Cumhuriyet;
Devletimizin, Milli Birlik ve Beraberliğimizin simgesidir.
Cumhuriyet, Devlet-Millet bütünlüğü ve milletin iradesine saygıdır.
* * *
Kongrenin 93. Yılı kutlu olsun…
ERZURUM'DA HAVA
YAZARLAR
Bir yanıt yazın