Enerjide dışa bağımlı olduğumuz ne yazık ki acı bir gerçek. Üstelik de her yıl giderek artan bir ihtiyaçla karşı karşıyayız. Bu girdaptan kurtulamadığımız sürece, ne kalkınma hamlesini tamamlayabiliriz, ne de ürettiğimiz ürünlerle gelişmiş ülkelerle fiyat açısından rekabet edebiliriz. Bu sebeple Türkiye’nin öncelikli hedefi, enerjide dışa bağımlı olmanın önüne geçmek olmalıdır.
Teşhis tamam lakin çare ne?Gelişmiş birçok ülke, enerji üretiminin neredeyse tamamına yakınını nükleer santrallerden elde ediyor; ayrıca termik santraller ve barajlar da asla yadsınmıyor.
Türkiye ise,  elektrik üretimini büyük oranda akarsuların üzerine kurduğu barajlardan elde ediyor. Ama bu üretimin de artan ihtiyacı karşılamadığı yıllar önce görüldü. Şayet geçen zaman zarfında, bu alanda ciddi yatırımlar yapılabilmiş olsaydı, ülkemiz bugün enerji ihraç eden bir konumda olurdu.
Olmadı maalesef…
Hükümet birkaç yıldan beri, hemen her bölgede yap-işlet modeli ile küçük çaplı Hidro Elektrik Santralleri’nin (HES) yapılmasını teşvik ediyor: Santrali kur, ürettiğin elektriği devlete sat… Projenin özeti bu…
Bu kapsamda Erzurum’da da özellikle İspir ve Tortum’da HES çalışmaları büyük bir hızla başladı ve sürüyor. Nerede bir akarsu varsa, oraya HES kurulmak isteniyor. Hükümet, müteahhidin eline “yetki belgesi”ni verip, köylere gönderiyor.
İşte sorun da bu noktadan itibaren başlıyor.
Yasa gereği yetki belgesi alan müteahhidin, HES yapacağı bölgeyle ilgili kapsamlı çevre etki raporu alması gerekiyor. Yani doğa örtüsü bozulur mu, santral kurulursa o yörenin suyu azalır mı, bitki örtüsü etkilenir mi gibi.
Müteahhitlerin bu raporları alıp almadıklarını, almışlarsa hangi koşullarda aldıklarını kimse bilmiyor. Bir başka sorun da şu: Diyelim ki, HES için gerekli olan su miktarının üzerinde bir su kullanıldığı zaman, doğacak su ihtiyacının nasıl karşılanacağı da muğlak konulardan biri…
Tamam kağıt üzerinde suyun şu kadarı ancak kullanılır denilmesine deniliyor da, uygulamalardan biliyoruz ki, birçok işletmeci bu kurala uymadığı için, santralin kurulduğu bölgelerde ciddi bir çölleşme başladı.
İspir ve Tortum’daki itiraz da işin bu bölümüne…
Bu yörede zaten hiçbir köy mevcut su ile ihtiyacını karşılayamıyor. Bu yüzden hangi köye giderseniz gidin, köylünün öncelikli sorunu sudur. Buna rağmen İspir ve Tortum’da bazı köylere HES kuruluyor. Köylü itiraz ediyor, sokaklara düşüyor, dün Tortum Serdarlı da olduğu gibi jandarma tarafından gözaltına alınıyor, gerginlik giderek tırmanıyor.
Köylü haklı olarak inanıyor ki, köyümüze HES kurulduktan sonra, ne doğru dürüst suyumuz kalacak ne de doğal güzellik…
Köylü vatandaşımız eskisi gibi değil; her şeyi biliyor, inceliyor ve öğreniyor. Siz ona ne anlatırsanız anlatın o bildiği gerçekten başkasına itibar etmiyor. Dün Serdarlı’da ayağa kalkan vatandaş, biliyor ki santralden sonra ortada ne yeşillik, ne su ne de insanların keyfi kalacak…
Aynı itiraz Şenyurt’ta da var… Henüz orada bir faaliyet yok ama Şenyurt halkı aylar önceden hazırlık yapmış durumda:
“Biz köyümüze bu santrali kurdurmayacağız”
Haksız da değiller…
Önceki örnekler ortada, kim diyebilir ki, filan yere HES kurulduğu halde o köyde en küçük bir bozulma olmadı…
İspirliler gibi, Tortumlular da yerinde bir itirazda bulunuyorlar.
Herkes biliyor ki, bu HES’lerden elde edilecek elektrik toplam üretimin içinde binde bir ile ifade edilecek kadar az…
Elektrik üretmenin daha etkin başka yolları dururken, doğa cenneti köylerimizi mahvetmenin ne alemi var…
Yetkililer sus pus olmuş, köylüler ile müteahhidin kavgasını izlemekle yetiniyor:
Dur bakalım hangisi pes edecek!
Yanlış yapılıyor, yanlış…
Bu işin sonu hiç hoş görünmüyor. Çünkü köyle yerine yurduna, toprağına ve suyuna sahip çıkmakta son derece kararlı…
Birisinin artık bu yanlışa bir dur demesi gerekiyor.

Mehmet ŞENER